خرید یا ساخت خانه یکی از مهم‌ترین تصمیم‌های زندگی هر فرد است. برای خرید خانه، باید به عوامل مختلفی توجه کرد که یکی از مهم‌ترین آنها، نوع سازه و ساختمان است. همچنین شما برای اینکه خانه‌ای بسازید، نیاز دارید درباره انواع سازه و اسکلت ساختمان اطلاعاتی به دست آورید و ویژگی‌های هر نوع سازه را بشناسید. اسکلت بنا، پایه و اساس هر خانه است و تاثیر زیادی بر استحکام، دوام، زیبایی و هزینه‌های نگهداری خانه دارد. بنابراین بررسی انواع اسکلت‌های ساختمان می‌تواند به شما در خرید و ساخت خانه‌تان کمک کند.
در این مقاله، مهم‌ترین انواع اسکلت‌های ساختمان را بر اساس مصالح و کاربرد بررسی می‌کنیم، انواع آن را نام می‌بریم، مزیت‌ها و معایب هر کدام را نیز ذکر می‌کنیم.
اطلاعات این مقاله به شما کمک می‌کند تا به صورت کلی انواع سازه و ساختمان را بشناسید تا در هنگام خرید یا ساخت خانه‌تان، تصمیم درستی بگیرید.
سازه‌های بنایی بر اساس مصالح:
سازه آجری:
سازه‌های آجری جز سازه‌های قدیمی هستند. در گذشته که تکنولوژی‌های بتن ریزی و اسکلت‌های فلزی وجود نداشت، از سازه‌های تمام آجری استفاده می‌شد. در ساختمان سازی‌های امروزی صرفاً از سازه آجری استفاده نمی‌شود. امروزه از انواع دیگر سازه‌ها یا از ترکیب سازه‌های آجری با دیگر سازه‌ها استفاده می‌شوند.
اسکلت‌های فلزی:
اسکلت‌های فلزی نوعی سازه ساختمانی هستند که از تیرهای فولادی ساخته می‌شوند. در سال‌های اخیر این نوع سازه‌ها به دلیل مزایای فراوانی که دارند، از جمله: سبکی، استحکام بالا، سرعت ساخت بالا و قیمت مناسبی که داشته اند، به سرعت گسترش پیدا کرده‌اند.
اسکلت‌های فلزی از اجزای مختلفی مانند ستون‌ها، تیرها و مهاربندها ساخته شده‌اند. ستون‌ها عناصر باربر عمودی یک اسکلت فلزی هستند که بارهای ساختمان را به زمین منتقل می‌کنند. تیرها عناصر باربر افقی یک اسکلت فلزی هستند که بارهای وارد بر ساختمان را از نقطه‌ای به نقطه‌ی دیگر منتقل می‌کنند. مهاربندها اعضای بارکش فرعی یک اسکلت فلزی هستند که از ساختمان در برابر نیروهای جانبی مانند زلزله محافظت می‌کنند. اسکلت‌های فلزی درانواع ساختمان‌ها از جمله مسکونی، تجاری و صنعتی کاربرد دارند.
اسکلت‌های چوبی:
امروزه اسکلت‌های چوبی ساختمان در کشور ما، کاربرد زیاد ندارند. چوب عایق بهتری در مقابل گرما، سرما و صدا است و باعث کم شدن مصرف انرژی می‌شود. در گذشته بیشتر شاهد این نوع از اسکلت‌بندی ساختمان‌ها بودیم. اسکلت چوبی در مناطقی که رطوبت بالایی دارند مانند مناطق شمال کشور بیشتر استفاده می‌شوند. چوب نسبت به فلز در مقابل اکسید شدن مقاومت بسیار بالاتری دارد. اسکلت چوبی به دلیل اینکه قیمت چوب در ایران به نسبت بالاست و همچنین در ساختمان‌های چند طبقه نمی‌توان از این ماده استفاده کرد، تقریباً کارایی ندارد. علاوه بر این اسکلت چوبی در مقابل آتش سوزی بسیار آسیب‌پذیر است.
تشخیص انواع اسکلت ساختمان:
اسکلت‌های چوبی و بناهای تمام آجری کاربرد چندانی در ساختمان سازی و معماری شهرها ندارند. بنابراین از بررسی آنها صرف نظر می‌کنیم، البته تشخیص این نوع سازه‌ها کار دشواری نیست.
معمولاً در ساختمان‌هایی با اسکلت چوبی، تیرهای چوبی آنها پیداست یا این بناها ظاهری کاملاً متفاوت از ساختمان‌های دیگر دارند. مثلاً در شاهین شهر اصفهان، شهرکی با خانه‌های چوبی وجود دارد که قدمت این خانه‌ها بیش از 40 سال است. این خانه‌ها دارای سقف شیروانی هستند و به نام “خانه‌های چوبی” معروف‌اند.
سازه‌های تمام آجری نیز، معمولاً از نظر باستان شناسی دارای اهمیت‌اند و بناهای خاصی هستند که ظاهر آنها متفاوت است.
برای تشخیص اسکلت‌های بتنی و فلزی چند راه وجود دارد که در ادامه به آن می‌پردازیم:
-
مشاهده و تجربه:
اگر شما کمی در زمینه‌ی معماری و ساختمان تجربه داشته باشید، می‌توانید به راحتی نوع اسکلت یک ساختمان را تشخیص دهید. ساده ترین راه برای تشخیص اسکلت بتنی از اسکلت فلزی، مشاهده‌ی آن است. ستون‌ها و تیرهای اسکلت بتنی، معمولاً دارای سطحی صاف و یکدست هستند؛ در حالیکه ستون‌ها و تیرهای اسکلت فلزی، معمولاً دارای سطحی خشن و ناهموار هستند.
-
وزن ساختمان:
اسکلت بتنی ساختمان معمولاً سنگین‌تر از اسکلت فلزی آن است. بنابراین، با اندازه‌گیری وزن ساختمان، می‌توان تا حدودی به نوع اسکلت آن پی برد. لازم به ذکر است که فرآیند محاسبه وزن ساختمان، از تشخیص نوع اسکلت آن پیچیده‌تر است.
-
صدای ضربه:
با ضربه زدن به ستون‌ها و تیرهای ساختمان، می‌توان تا حدودی به نوع اسکلت آن ساختمان پی برد. با ضربه به اسکلت بتنی، معمولاً صدایی توخالی و خفیف ایجاد می‌شود. در حالی که ستون‌ها و اسکلت‌های فلزی، معمولاً صدایی شفاف و بلند ایجاد می‌کنند.
-
نقشه ساختمان:
نوع اسکلت ساختمان در نقشه‌های ساختمانی مشخص شده است. با بررسی نقشه‌های ساختمان می‌توان به نوع اسکلت آن پی برد.
مزایا و معایب انواع اسکلت‌های ساختمان:
اسکلت فلزی:
مزایا:
اسکلت فلزی مزایای زیادی دارد که آن را به یکی از گزینه‌های محبوب برای ساخت ساختمان‌ها تبدیل کرده است.
مزایای اسکلت فلزی عبارتند از:
-
وزن سبک:
اسکلت فلزی نسبت به اسکلت بتنی وزن کمتری دارد. این مزیت باعث کاهش بار مرده ساختمان و همچنین کاهش هزینه‌های ساخت و ساز می‌شود.
-
سرعت در ساخت و ساز:
اسکلت فلزی به سرعت و به راحتی قابل نصب است. این مزیت باعث کاهش زمان ساخت و ساز و و همچنین کاهش هزینه‌های ساخت و ساز می‌شود.
-
مقاومت بالا:
اسکلت فلزی از مقاومت بالایی در برابر نیروهای وارد بر ساختمان برخوردار است. این مزیت باعث افزایش ایمنی ساختمان در برابر حوادث طبیعی مانند زلزله می‌شود.
-
قابلیت شکل‌پذیری:
اسکلت فلزی قابلیت شکل‌پذیری بالایی دارد. این مزیت باعث می‌شود که بتوان ساختمان‌هایی با اشکال مختلف و پیچیده را با اسکلت فلزی ساخت.
معایب:
اسکلت فلزی، معایبی نیز دارد که باید در نظر گرفته شود.
معایب اسکلت فلزی عبارتند از:
-
قیمت:
اسکلت فلزی نسبت به اسکلت بتنی قیمت بالاتری دارد.
-
حساسیت به خوردگی:
اسکلت فلزی در برابر خوردگی حساس است. بنابراین باید از پوشش‌های مناسب برای محافظت از آن در برابر خوردگی استفاده شود.
-
نیاز به مهاربندی:
اسکلت فلزی در برابر نیروهای جانبیمانند زلزله، نیاز به مهارت‌بندی دارد. این امر باعث افزایش هزینه‌های ساخت و ساز می‌شود.
اسکلت بتنی:
مزایا:
-
مقاومت و دوام بالا:
اسکلت‌های بتنی از مقاومت و دوام بالایی در برابر نیروهای وارد بر ساختمان برخوردار هستند. این مزیت باعث افزایش ایمنی ساختمان در برابر حوادث طبیعی مانند زلزله می‌شود.
-
عایق حرارتی و صوتی:
اسکلت‌های بتنی عایق‌های حرارتی و صوتی خوبی هستند. این مزیت باعث کاهش هزینه‌های انرژی و همچنین ایجاد محیطی راحت و آرام برای ساکنین می‌شود.
-
قابلیت شکل‌پذیری:
سازه‌های بتنی قابلیت شکل‌پذیری بالایی دارند. این مزیت باعث می‌شود که بتوان ساختمان‌هایی با اشکال مختلف و پیچیده را با سازه‌های بتنی ساخت.
-
دوام و ماندگاری بالا: سازه‌های بتنی دوام و ماندگاری بالایی دارند. این مزیت باعث کاهش هزینه‌های تعمیر و نگهداری ساختمان می‌شود.
معایب:
اسکلت‌های بتنی معایبی نیز دارند که باید در نظر گرفته شوند.
معایب اسکلت‌های بتنی عبارتند از:
-
وزن زیاد:
سازه‌های بتنی نسبت به سازه‌های فلزی وزن بیشتری دارند. این موضوع باعث افزایش بار مرده‌ی ساختمان و افزایش هزینه‌های ساخت و ساز می‌شود.
-
کند شدن سرعت ساخت و ساز:
اسکلت‌های بتنی نسبت به اسکلت‌های فلزی سرعت ساخت و ساز کندتری دارند. این موضوع باعث افزایش زمان ساخت و ساز و همچنین افزایش هزینه‌های ساخت و ساز می‌شوند.
-
حساسیت به خوردگی:
اسکلت‌های بتنی نسبت به خوردگی حساس هستند. بنابراین باید از پوشش‌های مناسب برای محافظت از آن در برابر خوردگی استفاده شود.
انتخاب سازه‌های ضد زلزله در مناطق زلزله‌خیز:
گرچه مقاومت در برابر کشش و ضربه در اسکلت بندی‌های مختلف متفاوت است اما هیچ کدام را نمی‌توان به عنوان ساختمانی ضد زلزله تلقی کرد. برای استحکام ساختمان در برابر زلزله عوامل دیگری نیز دخیل است. همچنین نحوه‌ی اجرای متریال مصرفی برای این موضوع اهمیت پیدا می‌کند.
پس به طور کلی نمی‌توان گفت که ساختار کدام اسکلت‌های ساختمانی ضد زلزله هستند.
بررسی انواع سازه‌های ساختمانی مدرن:
سازه‌های ال اس اف:
سیستم‌های پیش ساخته‌ای از جنس فولاد نورد شده که بسیار سبک و کم حجم است. این ورق‌های فولادی گالوانیزه شده‌اند. این ورق‌ها در برابر خوردگی و زنگ زدن مقاومت بالایی از خود نشان می‌دهند.
سازه LSF به سازه‌ها یا سیستم‌های پیش ساخته شده گفته می‌شود. در ساخت این سازه‌ها مقاطع فولادی جدار نازک به کار برده می‌شود. این مقاطع فولادی، ورق‌هایی با ضخامت کم و از نوع گالوانیزه هستند.
ورق های گالوانیزه مقاومت بالایی در برابر خوردگی و زنگ‌زدگی از خود نشان می‌دهند. این ورق‌ها وزن کلی ساختمان را به طور چشم‌گیری کاهش می‌دهند. بنابراین در برابر آسیب‌های زلزله بهینه‌تر هستند. نکته قابل توجه این است که ورق‌های گالوانیزه را فقط برای ساختمان‌هایی تا پنج طبقه می‌توان استفاده کرد.
سازه‌های آی سی اف:
سازه‌های ICF نوع دیگری از سازه‌های پیش ساخته شده هستند. این سازه ها نسبت به سازه‌های LSF قیمت مناسب‌تری دارند. برای نصب این نوع سازه‌ها پیچ و مهره‌های مخصوصی نیاز است. این سازه‌ها سرعت ساخت بالاتری نیز دارند. سازه‌های ICF وزن بیشتری نسبت به سازه‌های LSF دارند.
بتن آرمه یا بتن مسلح چیست؟
بتن ماده‌ای است که در برابر فشار مقاومت دارد اما نمی‌تواند کشش را تحمل کند. از طرف دیگر فودلاد ماده‌ای است که هم در برابر کشش و هم در برابر فشار مقاومت دارد.
پژوهشگران در تحقیقات خود به این نتیجه رسیده‌اند که بتن مسلح یا اصطلاح رایج فرانسوی آن در فارسی “بتن آرمه” مقاوم‌ترین مصالح ساختمانی جهان در مقابل بلایای طبیعی است.
بتن استحکام و دوام بالایی دارد، کار با آن ساده است و در مقایسه با سازه‌های فلزی اجرای آن سریع‌تر و آسان‌تر است. علاوه بر اینها، سازگار با محیط زیست است و می‌تواند در هر محیطی اجرا شود. همچنین نسبت کارایی آن در مقابل دیگر مواد، مقرون به صرفه است.
بتن آرمه معمولاً برای ساخت ستون‌ها از فونداسیون تا سقف استفاده می‌شود. همچنین در ساخت بزرگراه‌ها، سازه‌های پیش ساخته، سازه‌های شناور تونل‌های برق آبی، کانال‌های آبیاری، زه‌کشی‌ها و سایر سازه‌ها نیز استفاده می‌شود. بتن آرمه یکی از پرکاربردترین مصالح ساختمانی در دنیاست.
کدام نوع سازه ساختمانی برای خرید مناسب‌تر است؟
در انتخاب بین سازه‌های فلزی و بتنی برای خرید خانه، عوامل مختلفنی مانند نوع ساختمان، شرایط آب و هوایی و بودجه پروژه باید در نظر گرفته شوند. برج‌ها و آپارتمان‌های بلند معمولاً از اسکلت فلزی ساخته می‌شوند.
سازه‌ی فلزی وزن کمتری نسبت به اسکلت بتنی دارد و سرعت ساخت و ساز آن نیز بالاتر است. این موضوع باعث کاهش بار مرده‌ی ساختمان و همچنین کاهش هزینه‌ی ساخت و ساز می‌شود.
اسکلت‌های فلزی، اگر با استاندارد سازه‌های ضد زلزله طراحی و ساخته شوند، از مقاومت بالایی در برابر نیروهای وارد بر ساختمان برخوردار می‌شوند و در برابر حوادث طبیعی مانند زلزله نیز مقاوم هستند. با این وجود اسکلت‌های فلزی، در برابر خوردگی حساس هستند و باید از پوشش‌های مناسب برای محافظت از آنها در برابر خوردگی استفاده شود.
برای ساختمان‌های مسکونی و تجاری، هر دو گزینه اسکلت‌های فلزی و بتنی می‌توانند گزینه‌های مناسبی باشند.
اسکلت‌های بتنی نیز از مقاومت و دوام بالایی در برابر نیروهای وارد بر ساختمان برخوردار هستند. همچنین در برابر حوادث طبیعی مانند زلزله مقاوم هستند.
علاوه بر این اسکلت‌های بتنی، عایق حرارتی و صوتی خوبی هستند و دوام و ماندگاری بالایی دارند. با این وجود اسکلت‌های بتنی وزن بیشتری نسبت به اسکلت‌های فلزی دارند و سرعت ساخت و ساز آنها نیز کندتر است.
در نتیجه انتخاب بین اسکلت‌های فلزی و بتنی تصمیمی است که عوامل مختلف را باید در نظر گرفت و همچنین با مشورت مهندسین سازه انجام شود.
نتیجه‌گیری:
با مطالعه مطالب بالا اطلاعات خوبی نسبت به انواع سازه‌های ساختمانی و متریال مصرفی به دست آوردید. همچنین با مزایا و معایب هر کدام آشنا شدید. راه‌های تشخیص اسکلت‌های فلزی را از اسکلت‌های بتنی مطالعه کردید. با وجود اینها، برای اینکه بتوانید خرید یا ساخت مطمئن‌تری داشته باشید، نیازمند تجربه افراد متخصص در این حوزه هستید. کارشناسی یک خانه با توجه به تعداد فاکتورهای زیادی که بررسی آنها الزامی است، اصلاً کار ساده‌ای نیست. گروه ساختمانی جِی‌هوم با ارائه خدمات 360 درجه ملکی، طی فرآیند صفر تا صد انجام کار، همراه شما خواهد بود.
